Dieta FODMAPs i wpływ maślanu sodu na IBS i SIBO

 

IBS czyli Zespół Jelita Drażliwego, który bardzo często idzie w parze z SIBO
Zespół Sibo - przerost flory bakteryjnej jelita cienkiego znany jeszcze jako zespół rozrostu bakteryjnego.
       Do SIBO dochodzi kiedy bakterie z jelita grubego zaczynają zasiedlać jelito cienkie. Ale więcej o SIBO znajdziecie tutaj. A tutaj więcej słów o IBS.

Mała, szybka powtórka. 

Zespół jelita nadwrażliwego (IBS) - przewlekła choroba przewodu pokarmowego. Żeby móc stwierdzić IBS  wg kryterii  Manninga, objawy muszą występować co najmniej 3 miesiące, jednak wyniki w badaniach są w porządku– wyniki krwi są zazwyczaj w normie, usg w normie, gastroskopia i kolonoskopia w normie. 

Osoba chorująca na IBS cierpi na bóle brzucha o niewyjaśnionym pochodzeniu oraz ma zaburzenia rytmu wypróżnień. Często występują wzdęcia, odbijanie, gazy,  nudności i wymioty, dyskomfort w obrębie jamy brzusznej, uczucie pełności. IBS może być spowodowany nieprawidłową dietą, nadmiernym narażeniem na stres, złym stylem życia, może występować także podłożu psychiczne (niepokój, depresja, zaburzenia osobowości) oraz nieprawidłowy rozrost bakterii w jelicie, czyli SIBO. 

Jedna z najczęstszych chorób przewodu pokarmowego, występuje u około 10-20% pacjentów, częściej u kobiet i jest najczęstszą przyczyną wizyt u poradniach gastroenterologicznych.

 

W zależności od rodzaju objawów IBS dzielimy na :

• •  D-IBS – z dominującymi biegunkami, charakteryzujący się oddawaniem luźnego, wodnistego stolca, częściej niż 3 razy na dobę;
• •  C-IBS – z dominującymi zaparciami, charakteryzujący się oddawaniem twardego, grudkowatego stolca, rzadziej niż 3 razy w tygodniu;
• •  M-IBS – postać mieszana, w której biegunka występuje naprzemiennie z zaparciami;
• •  U-IBS – postać niezidentyfikowana.

Leczenie IBS należy rozpocząć od zmiany nawyków żywieniowych. Przy zaparciach należy wzbogacić dietę w błonnik, np. nasiona babki płesznik. Otręby pszenne zmniejszają częstość zaparć, jednak w zbyt dużych ilościach mogą nasilać wzdęcia. Ważne również jest wypijanie minimum 2 litrów płynów dziennie. 

Pomocna może okazać się dieta FODMAPs, jednak nie należy stosować jej długo ponieważ może być silnie niedoborowa.

Dieta o małej zawartości fermentujących di- oligo- i mono- sacharydów oraz polioli*.

Najczęściej wykorzystywana w łagodzeniu objawów IBS czy SIBO.

*Poliole (ksylitol, erytrytol, mannitolo, sorbitol)

•      Bardzo ważnym warunkiem skutecznej eliminacji produktów obfitujących w FODMAP jest uważne czytanie składu gotowych produktów i potraw. Należy pamiętać, że czosnek i cebula są bardzo często dodawane do doprawionych mięs i gotowych mieszanek przyprawowych. Podobnie jest w przypadku produktów zawierających sztuczne środki słodzące.

•      Do produktów przeznaczonych dla diabetyków, niektórych jogurtów, soków czy gum bez cukru dodaje się słodziki. Należy zwrócić uwagę również na produkty zawierające dodatek syropu glukozowo-fruktozowego: słodycze i wyroby cukiernicze, jogurty, soki, musztardy, keczup i inne gotowe sosy. Dzięki uważnemu czytaniu etykietek zyska się pewność, że dany produkt nie zawiera FODMAP.

Faza Pierwsza

6-8 tygodni

Należy wykluczyć całkowicie poliole, węglowodany fermentujące. Ten etap ma na celu złagodzenie objawów choroby.

Produkty zawierające duże ilosci FODMAP, które należy wyeliminować to:

• •  Owoce: jabłka, jeżyny, daktyle, figi, nektarynki, gruszki, brzoskwinie, morele, śliwki, mango, arbuz, owoce suszone, z puszki
• •  Warzywa: strączkowe, kapustne, buraki, cebula, czosnek, por, karczoch, kalafior
• •  Grzyby
• •  Mleko i delikatne przetwory mleczne (krowie, owcze, kozie) – jogurty, twarogi, kefiry, maślanki, śmietana, napój sojowym lody, miękkie sery typu risotta
• •  Produkty zbożowe: pszenne, żytnie, jęczmienne
• •  Orzechy nerkowca, pistacje
• •  Miód, słodziki, syrop glukozowo-fruktozowy

Produkty zawierające małe ilości FODMAP, dozwolone w diecie

• •  Owoce: banany, kiwi, cytrusy, jagody, truskawki, winogrona
• •  Sery żółte, brie, camembert, mozzarella, mleka roślinne- migdałowe, ryżowe
• •  Mięso, ryby, jaja, tofu
• •  Produkty zbożowe: bezglutenowe (ryż, komosa, kasza gryczana, jaglana), chleb orkiszowy na zakwasie, mąka orkiszowa, owsiana,
• •  Orzechy włoskie, ziemne, sezam, słonecznik, pestki dyni

Tabela 1 Źródła FODMAP [2009 Gibson i Stepherd]

	Fruktoza	Laktoza Oligosacharydy	Poliole	Fruktany i/lub galaktazy
Wysoka zawartość FODMAP	Jabłka, brzoskwinie, mango, arbuz, suszone owoce, soki owocowe	Mleko krowie, owcze i kozie, lody, ricotta	Szparagi, kabaczek, czosnek, brokuły, cebula, groszek, czerwona fasola, arbuz, ciecierzyca, soczewica	Jabłka, morele, wiśnie, liczi, śliwki, gruszki, nektarynki, substancje słodzące: maltitol, ksylitol, mannitol, izomalt,
Niska zawartość FODMAP	Banany, jagody, cytryny, mandarynki, pomarańcze, grejpfruty	Mleko bez laktozy, camembert, brie	Marchew, seler, papryka, bakłażan, szczypiorek, pietruszka, dynia	Banany, jagody, winogrona, kiwi, cytryna, mandarynki, marakuja, maliny

Faza Druga

Stopniowe rozszerzanie diety o produkty z większą zawartością FODMAP. Produkty należy wprowadzać stopniowo. Patrząc jak nasze jelita reagują na dany produkt. Nie każdy reaguje tak samo i całkiem możliwe, że większość z tych produktów będzie można na nowo wprowadzić do diety.

Badania Naukowe - W jednym z randomizowanych badań z 2013 r., w którym wzięło udział 38 osób (30 ze zdiagnozowanym IBS oraz 8 zdrowych) przez 21 dni porównywano wpływ diety z niską zawartością FODMAP w żywności oraz diety klasycznej dla danego regionu (tutaj: typowo australijskiej). Stwierdzono, że u pacjentów pozostających na diecie FODMAP faktycznie zmniejszyła się odczuwalność objawów ze strony przewodu pokarmowego, w tym wzdęcia oraz wydzielanie gazów.  

Kwas Masłowy

Kwas masłowy dostarczany w pożywieniu (sery twarde, mleko i jego przetwory, kiszonki – ogórki, kapusta) praktycznie nie ma znaczenia, ponieważ jest zużywany zanim dotrze do jelita cienkiego

W jelicie grubym kwas masłowy produkowany jest przez bakterie fermentujące niestrawione węglowodany i oligomery heksozy. 

Fizjologiczne znaczenie kwasu masłowego polega na jego oddziaływaniu na:

• ścianę jelit
• florę bakteryjną jelit
• narządy i tkanki poza przewodem pokarmowym, po wchłonięciu go do krwi

Te działania sprzyjają utrzymaniu prawidłowej struktury i funkcji jelit oraz zachowaniu integralności nabłonka jelitowego. Stosowany jest w formie soli sodowej jako preparat wspomagający przy leczeniu zespołu jelita drażliwego i innych zaburzeniach przewodu pokarmowego.

Krótko łańcuchowe kwasy tłuszczowe (SCFA) odgrywają istotną rolę w utrzymaniu prawidłowej struktury oraz funkcjonowaniu jelit, stymulują rozrost fizjologicznej flory bakteryjnej, hamując przez to rozwój drobnoustrojów chorobotwórczych. Ponadto SCFA wywierają efekt troficzny na nabłonek jelitowy, przyspieszają procesy gojenia oraz regeneracji. Najlepszy wpływ na jelita wywiera kwas masłowy. Kwas masłowy utrzymuje odpowiednie pH oraz w obronie błony śluzowej jelita chroniąc przed patogenami poprzez normalizację flory bakteryjnej. 

Kwas masłowy ma działanie przeciwzapalne, dlatego preparaty z maślanem sodu mogą być również polecane pacjentom z IBD,  przewlekłymi stanami zapalnymi przy wrzodziejącym zapaleniu jelit czy w chorobie Leśniewskiego-Crohna. 

Kwas masłowy wpływa na regulację procesów wchłaniania zwrotnego sodu i wody, regulując motorykę jelit, dlatego może być polecany przy biegunkach niezależnie od ich patogenezy. Poprawia również kurczliwość mięśniówki okrężnej jelit oraz poprawia perystaltykę jelita grubego. Maślan sodu zmniejsza także nadwrażliwość receptorów jelitowych, co zmniejsza odczuwanie dolegliwości bólowych u pacjentów z IBS.

Warto polecać maślan sodu osobom z nowotworami jelita grubego. Wykazano istnienie „paradoksu maślanego” który polega na wpływie maślanu sodu na wzrost prawidłowych komórem nabłonka jelita grubego, jednocześnie hamując proliferacje komórek zmienionych nowotworowo.

Bibliografia

*  Low-FODMAP Diet for Treatment of Irritable Bowel Syndrome Suma Magge, MD and Anthony Lembo, MD, Gastroenterol Hepatol (N Y). 2012 Nov; 8(11): 739–745

* Kwas masłowy w przewodzie pokarmowym Butyric acid in gatrointestinal tract Anna Kotunia, Piotr Pietrzak, Paul Guilloteau, Romuald Zabielski Katedra Nauk Fizjologicznych Wydziału Medycyny Weterynaryjnej Szkoły Głównej Gospodarstwa Wiejskiego w Warszawie Polska 2 INRA, U1079, Unité Mixte de Recherche – Systeme Elevage, Nutrition Animale et Humaine (UMR SENAH), Domaine de la Prise, 35590 Saint-Gilles, France Przegląd Gastroenterologiczny 2010;

* de Roest RH, Dobbs BRm Chapman BA, Batman B, O’Brien LA, Leeper JA, Hebblethwaite CR, Gearry RB, 2013, The low FODMAP diet improves gastrointestinal symptoms in patients with irritable bowel syndrome: a prospective study, International Journal of Clinical Practise, 67 (9), 895-903

* Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe – mechanizmy działania, potencjalne zastosowania kliniczne oraz zalecenia dietetyczne. Barbara Kuczyńska, Agnieszka Wasilewska, Maciej Biczysko, Tomasz Banasiewicz, Michał Drews. Nowiny Lekarskie 2011, 80, 4, 299–304