Zespół Metaboliczny - czyli o co chodzi

        

          

         Terminem „Zespół Metaboliczny”  (MS, metabolicsyndrome) określamy dziś wszystkie czynniki metaboliczne zwiększające ryzyko wystąpienia cukrzycy typu 2 jak i chorób sercowo-naczyniowych. Są to: zaburzenia gospodarki węglowodanowej, zaburzenia lipidowe, otyłość trzewną, nadciśnienie tętnicze.

            Aktualnie za obowiązujące i równolegle funkcjonujące w piśmiennictwie uważa się kryteria IDF[1]  z 2005 roku (International DiabetesFederation) (Tabela 1)  oraz zmodyfikowane kryteria NCEP-ATPIII[2] (National Cholesterol Education Program, Expert Panel on Detection, Evaluation and Treatment of High Blood Cholesterol In Adults, AdultTreatment Panel III). Definicja WHO z 1999 roku ma obecnie znaczenie raczej historyczne.

           

         Kryteria WHO[3] stawiają nacisk na wykrycie osób narażonych na cukrzycę typu 2, diagnostykę insulinooporności. Międzynarodowa Federacja Cukrzycy (IDF) stworzyła definicję zespołu metabolicznego, która za podstawowy parametr przyjmuje otyłość trzewną mierzoną na podstawie obwodu talii (wykazano korelację między otyłością centralną a występowaniem insulinooporności). 

Tabela 1. Kryteria rozpoznania zespołu metabolicznego

Warunek niezbędny do diagnozy (3 z 5) :

Otyłość trzewna (obwód talii)       - kobiety >80 cm       - mężczyźni >94 cm

Stężenie glukozy na czczo 100 mg/dl lub wcześniej rozpoznana cukrzyca

Stężenie cholesterolu frakcji HDL:       - kobiety <50 mg/dl       - mężczyźni <40 mg/dl         Lub leczenie niskiego stężenia cholesterolu frakcji HDL

Stężenie trójglicerydów ≥150 mg/dl lub leczenie hipertrójglicerydemii

Ciśnienie skurczowe krwi:       - skurczowe ≥130 mmHg       - lub rozkurczowe ≥85 mmHg         Lub leczenie wcześniej rozpoznanego nadciśnienia tętniczego

Źródło : Opracowanie własnenapodstawie: American Heart Association/National Heart Lung, and Blood Institute wgAlberti KG, Eckel RH, Grundy SM, et al. Harmonizing the metabolic syndrome: a joint interim statement of the International Diabetes Federation Task Force on Epidemiology and Prevention; National Heart, Lung, and Blood Institute; American Heart Association; World Heart Federation; International Atherosclerosis Society; and International Association for the Study of Obesity.Circulation 2009; 120: 1640-5 

            Występowanie zespołu metabolicznego jest coraz powszechniejsze, wśród dorosłych mieszkańców krajów rozwiniętych dotyczy on nawet 25% populacji i dalej rośnie. Zauważono również rosnącą korelacje występowania MS wraz z wiekiem. 

            Problem nadmiernej masy ciała określany jest już mianem epidemii. Wg szacunków WHO z 2014 roku liczba osób powyżej 18 roku życia z nadmierną masą ciała sięgnęła 1,9 miliarda, co odpowiadało 39% populacji. Rośnie również liczba dzieci z nadwagą. Liczba zgonów w dzisiejszych czasach spowodowana nadmierną masą ciała jest większa niż z powodu niedożywienia.

            Nadwagę i otyłość można zdefiniować na podstawie obwodu talii (WC, waistcircumference) oraz BMI (body mass index). Obwód talii pomaga zdiagnozować otyłość brzuszną. Otyłość tego typu stwarza bardzo duże zagrożenie powikłań metabolicznych. Wartości wynoszące u mężczyzn ≥94 cm, a u kobiet ≥ 80 cm wskazują na otyłość brzuszną.

Klasyfikację masy ciała wg WHO przedstawiono w tabeli 2.

Tabela 2. Klasyfikacja masy ciała według WHO.

Klasyfikacja masy ciała (wg WHO)
BMI [kg/m2]
Niedowaga	<18,5
Norma	18,5-24.99
Nadwaga	≥25
Otyłość I stopnia	30,0-34,99
Otyłość II stopnia	35,0-39,99
Otyłość III stopnia	≥40

            Zespół metaboliczny powiązany jest z cukrzycą typu 2. Cukrzyca (DM, diabetesmellitus) jest przewlekłą chorobą metaboliczną, charakteryzującą się wysokim stężeniem glukozy we krwi.

Ten typ cukrzycy obserwuje się u około 90% osób chorujących na cukrzycę. Mechanizm jej powstawania jest złożony i wieloetapowy. Obecny tryb życia ludzi bardzo sprzyja jej powstawaniu. Dieta wysokokaloryczna, z przewagą cukrów prostych i tłuszczów trans prowadzi do wzmożonej lipolizy, otyłości, powoduje hiperinsulinrmię, insulinooporność co prowadzi do podwyższenia stężenia cukru we krwi. Leczenie cukrzycy typu 2 polega na przestrzeganiu odpowiedniej zbilansowanej diety, wprowadzeniu aktywności fizycznej dostosowanej do możliwości zdrowotnych chorego i w większości przypadków do zażywania leków hipoglikemizujących. W ciężkich przypadkach konieczne jest włączenie insulinoterapii.  

Prawie połowa wszystkich zgonów związanych z wysokim poziomem glukozy we krwi występuje przed 70 rokiem życia. Wg WHO, cukrzyca będzie siódmą przyczyną zgonów w 2030 roku. 

            Cukrzyca typu 2 jest często składową zespołu metabolicznego (ok. 75% chorych spełnia kryteria). Wystąpienie zespołu metabolicznego pięciokrotnie zwiększa ryzyko wystąpienia cukrzycy. Zauważono istotne zmiany jakościowe we frakcji HDL- i LDL- cholesterolu  u chorych z nadmierną masą ciała orazinsulinoopornością. Podwyższone stężenie trójglicerydów i obniżenie stężenia frakcji HDL – C koreluje z cukrzycą typu 2. Fakt ten został omówiony m.in. w badaniu  United KingdomProspectiveDiebetesStudy (UKPD). Zaburzenia te, jak i nieprawidłowości w sekrecji insuliny w insulinooporności, powodujące przedłużającą się po posiłkową hiperglikemię i hiperlipidemię są wiązane z aterogenezą.

---

[1] IDF – Międzynarodowa Federacja Diabetologiczna

[2]NCEP-ATPIII - Krajowy program edukacji cholesterolowej dla dorosłych - panel leczenia III

[3] WHO – Światowa Organizacja Zdrowia